An toàn giao thông là gì? Nguyên tắc và các vấn đề cần biết

An toàn giao thông luôn là vấn đề được xã hội quan tâm, đặc biệt trong bối cảnh giao thông ngày càng phát triển và phức tạp như hiện nay. Trong bài viết dưới đây, Ô tô Ngọc Dũng sẽ cùng bạn tìm hiểu rõ khái niệm an toàn giao thông là gì, vai trò của nó, những nguyên tắc cần ghi nhớ khi tham gia giao thông đồng thời cung cấp nhiều thông tin hữu ích khác.

Có thể bạn quan tâm:

• Biển số xe các tỉnh thành phố tại Việt Nam – Cập nhật mới
• Cà vẹt xe là gì? Phân biệt thật giả và mức phạt khi bị mất

An toàn giao thông – ATGT là gì?

An toàn giao thông (ATGT) là trạng thái mà mọi người tham gia giao thông được bảo vệ khỏi nguy cơ tai nạn và tổn thương. Nó bao hàm việc tuân thủ nghiêm chỉnh luật lệ giao thông, đồng thời thể hiện ý thức trách nhiệm và văn hóa ứng xử tích cực của mỗi cá nhân khi di chuyển trên mọi loại hình giao thông, từ đường bộ, đường thủy đến đường hàng không. ATGT không chỉ là việc chấp hành luật pháp mà còn là sự chủ động phòng ngừa rủi ro và xây dựng một môi trường giao thông an toàn, văn minh.

Nguyên nhân gây mất an toàn giao thông là gì?

Nguyên nhân chủ quan

• Thiếu kiến thức pháp luật: Một bộ phận người dân, đặc biệt ở những vùng có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn có thể chưa được tiếp cận đầy đủ với các quy định giao thông. 
• Kỹ thuật điều khiển kém: Kỹ năng lái xe yếu kém, thiếu kinh nghiệm xử lý các tình huống bất ngờ cũng là một nguyên nhân tiềm ẩn nguy cơ tai nạn.
• Thái độ xem thường luật lệ: Dù nắm rõ các quy định, không ít người tham gia giao thông vẫn cố tình phớt lờ, vi phạm một cách có ý thức. Các hành vi thường thấy bao gồm việc điều khiển phương tiện quá tốc độ cho phép, vượt xe không đúng quy tắc, phớt lờ tín hiệu đèn giao thông, không đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy, lấn chiếm làn đường,…

Nguyên nhân khách quan

• Những rủi ro hư hỏng bất ngờ từ phương tiện: Dù được bảo dưỡng định kỳ, các phương tiện vẫn có thể gặp phải những sự cố kỹ thuật không lường trước, ví dụ như nổ lốp, hỏng phanh hoặc trục trặc hệ thống lái, dẫn đến mất kiểm soát và tai nạn.
• Hạ tầng giao thông xuống cấp và bất cập: Chất lượng đường sá kém, xuất hiện nhiều điểm hư hỏng như ổ gà, ổ voi hoặc các công trình giao thông đang thi công dang dở không được cảnh báo đầy đủ tạo ra những mối nguy hiểm tiềm ẩn cho người tham gia giao thông.
• Sự thiếu nhất quán và hợp lý trong bố trí biển báo: Việc các biển báo giao thông được lắp đặt không khoa học, khó quan sát, hoặc không đồng bộ về mặt thông tin có thể gây ra sự nhầm lẫn cho người lái xe, đặc biệt là những người không quen thuộc với tuyến đường.
• Tính răn đe chưa cao của các biện pháp xử phạt: Mức xử phạt đối với một số hành vi vi phạm giao thông hiện tại có thể chưa đủ sức mạnh để ngăn chặn triệt để các hành vi tái phạm, dẫn đến tình trạng vi phạm vẫn còn phổ biến.

>>Xem thêm: Mức phạt nồng độ cồn – Quy định mới nhất

Lợi ích của đảm bảo an toàn giao thông là gì?

Việc ưu tiên và thực thi nghiêm túc các biện pháp đảm bảo an toàn giao thông không chỉ là một mục tiêu pháp lý mà còn là nền tảng cho sự phát triển bền vững và hạnh phúc của mỗi cá nhân, gia đình và toàn xã hội. Khi an toàn giao thông được củng cố, chúng ta sẽ đạt được nhiều lợi ích thiết thực.

Bảo vệ sinh mạng và sức khỏe con người

Những con số thống kê về thương vong do tai nạn giao thông hàng năm là một lời cảnh tỉnh đanh thép. Mỗi vụ tai nạn không chỉ cướp đi sinh mạng mà còn để lại những vết sẹo tinh thần và thể xác sâu sắc cho những người ở lại. Đảm bảo an toàn giao thông đồng nghĩa với việc chúng ta đang nỗ lực hết mình để bảo vệ quyền sống, quyền được khỏe mạnh của mỗi người dân, hiện thực hóa khẩu hiệu ý nghĩa: “An toàn giao thông là hạnh phúc của mọi nhà”.

Giảm thiểu gánh nặng kinh tế cho cá nhân, gia đình và xã hội

Hậu quả của tai nạn giao thông không chỉ dừng lại ở những mất mát về con người mà còn kéo theo những tổn thất kinh tế khổng lồ. Chi phí điều trị y tế, phục hồi chức năng cho người bị thương, thiệt hại về tài sản (phương tiện, hàng hóa), chi phí giải quyết các vụ tai nạn và cả những tổn thất do ùn tắc giao thông gây ra đều là những con số không hề nhỏ.

Một môi trường giao thông an toàn sẽ giúp giảm thiểu đáng kể những khoản chi phí này, góp phần ổn định tài chính cho mỗi gia đình và thúc đẩy sự phát triển kinh tế của đất nước.

Tạo dựng một xã hội văn minh và trật tự

An toàn giao thông là một thước đo quan trọng của văn minh đô thị và ý thức cộng đồng. Khi mọi người tham gia giao thông một cách có trách nhiệm, tuân thủ luật lệ, nhường nhịn và tôn trọng lẫn nhau, chúng ta sẽ xây dựng được một môi trường giao thông trật tự, thông suốt và thân thiện. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu tai nạn mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống, tạo dựng hình ảnh một xã hội văn minh và đáng sống.

>>Xem thêm: Lái xe ô tô ban đêm – 19 kinh nghiệm bạn cần phải nhớ

An toàn giao thông thuộc trách nhiệm của ai?

An toàn giao thông không phải là nhiệm vụ riêng của cơ quan chức năng mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Mỗi cá nhân, dù là người điều khiển phương tiện, người đi bộ hay hành khách đều cần tuân thủ luật lệ và giữ thái độ cẩn trọng khi tham gia giao thông. Chỉ khi từng người có ý thức đúng đắn và hành động văn minh, tai nạn mới được hạn chế và trật tự giao thông mới được duy trì. Vì sự an toàn cho bản thân và cộng đồng, mỗi hành động đúng trên đường là một đóng góp thiết thực cho xã hội.

Vi phạm ATGT bị phạt như thế nào?

Người tham gia giao thông nếu vi phạm các quy định về an toàn đều có thể bị xử lý theo đúng quy định pháp luật. Mức xử phạt sẽ tùy thuộc vào tính chất và mức độ vi phạm, có thể là xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.

Xử phạt hành chính

Theo quy định tại Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (sửa đổi bổ sung) và Nghị định 100/2019/NĐ-CP, được cập nhật bởi Nghị định 123/2021/NĐ-CP, người vi phạm giao thông có thể bị:

• Cảnh cáo đối với lỗi nhẹ hoặc lần đầu vi phạm.
• Phạt tiền  tối đa lên đến 75 triệu đồng đối với cá nhân và 150 triệu đồng đối với tổ chức.
• Tước quyền sử dụng giấy phép lái xe, chứng chỉ hành nghề trong một thời gian nhất định.
• Tạm giữ hoặc tịch thu phương tiện liên quan đến hành vi vi phạm.

Xử lý hình sự

Với những vi phạm nghiêm trọng gây hậu quả đến tính mạng, sức khỏe người khác hoặc làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự an toàn giao thông, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017. Các tội danh thường gặp bao gồm:

• Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ (Điều 260).
• Tội cản trở giao thông đường bộ.
• Tội tổ chức đua xe trái phép hoặc đua xe gây hậu quả nghiêm trọng.

Các nguyên tắc đảm bảo trật tự an toàn giao thông

Việc bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ là một phần quan trọng trong quản lý nhà nước về giao thông được thực hiện theo các nguyên tắc cơ bản nhằm giảm thiểu tai nạn và bảo vệ người tham gia giao thông. Theo Điều 4 Dự thảo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, các nguyên tắc chính bao gồm:

• Mọi hoạt động liên quan đến giao thông phải tuân thủ đúng quy định của pháp luật. 
• Trách nhiệm giữ gìn trật tự an toàn giao thông không chỉ thuộc về các cơ quan chức năng mà còn là nghĩa vụ chung của mỗi tổ chức và cá nhân trong xã hội.
• Người điều khiển phương tiện và tham gia giao thông phải chấp hành nghiêm túc các quy định; đồng thời có trách nhiệm đảm bảo an toàn cho bản thân và những người xung quanh.
• Mọi hành vi vi phạm pháp luật về giao thông phải được phát hiện và xử lý nghiêm minh, kịp thời để răn đe và nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật.
• Công tác đảm bảo trật tự an toàn giao thông phải được thực hiện thống nhất, có sự phân công và phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan từ trung ương đến địa phương.

Bên cạnh đó, theo Điều 7 Dự thảo Luật trật tự, an toàn giao thông đường bộ, việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về an toàn giao thông cũng là một yếu tố then chốt, bao gồm dữ liệu về phương tiện, người lái, quá trình đào tạo sát hạch, tình trạng sức khỏe, bảo hiểm phương tiện, lịch sử vi phạm và các vụ tai nạn đã xảy ra. Hệ thống này sẽ là nền tảng để quản lý hiệu quả và đưa ra chính sách giao thông phù hợp trong tương lai.

Yêu cầu kỹ thuật và ATGT đối với công trình đường bộ

Theo quy định tại Điều 44 Luật Giao thông đường bộ năm 2008, mọi công trình liên quan đến đường bộ – từ xây dựng mới đến cải tạo – đều phải đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn kỹ thuật và yêu cầu an toàn giao thông, nhằm đảm bảo điều kiện di chuyển thuận tiện, an toàn cho mọi đối tượng sử dụng đường, bao gồm cả người đi bộ và người khuyết tật.

• Việc xây dựng, nâng cấp hoặc cải tạo công trình đường bộ phải tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật được ban hành nhằm hạn chế nguy cơ xảy ra tai nạn giao thông. Các tuyến đường đô thị phải thiết kế đầy đủ phần hè phố, cầu vượt, hầm chui và các công trình hỗ trợ khác để đảm bảo người đi bộ và người khuyết tật có thể di chuyển một cách an toàn, thuận tiện.
• Quy trình phát triển công trình đường bộ yêu cầu phải thực hiện thẩm định an toàn giao thông ngay từ giai đoạn lập dự án, thiết kế, thi công đến trước khi đưa vào khai thác. Cơ quan đầu tư và chủ đầu tư có trách nhiệm tiếp thu và điều chỉnh theo kết quả thẩm định để đảm bảo tính phù hợp và an toàn của công trình.
• Trong các khu vực như khu dân cư, khu công nghiệp, khu đô thị hay khu kinh tế, hệ thống đường gom phải được xây dựng bên ngoài hành lang an toàn đường bộ và giữ khoảng cách hợp lý với tuyến quốc lộ theo quy định pháp luật.
• Về đấu nối, hệ thống đường gom hoặc đường nhánh nối vào đường chính cần được cấp phép từ cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền ngay từ khi lập dự án và thiết kế. Việc đấu nối phải tuân thủ quy định cụ thể của Bộ Giao thông vận tải để đảm bảo tính đồng bộ và an toàn trong lưu thông.
• Tại các khu dân cư có tuyến quốc lộ chạy qua, việc bố trí đường gom dân sinh là bắt buộc để đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân, giảm thiểu nguy cơ tai nạn và tạo điều kiện di chuyển an toàn trong khu vực sinh sống.

Cách tuyên truyền ATGT hiệu quả

Để nâng cao nhận thức cộng đồng về an toàn giao thông, các cơ quan chức năng hiện nay không chỉ dựa vào các hình thức truyền thống như treo băng rôn, phát sóng phóng sự hay tuyên truyền trên phương tiện truyền thông đại chúng, mà còn chủ động đổi mới và mở rộng phương thức tiếp cận thông tin.

Cụ thể, nhiều địa phương và ngành chức năng đã tổ chức các buổi tập huấn, tọa đàm, đối thoại trực tiếp, hội thi tìm hiểu kiến thức pháp luật giao thông đường bộ, đường thủy, hàng không dành cho học sinh, sinh viên và người dân.

Sự đa dạng hóa trong cách tiếp cận giúp lan tỏa thông tin một cách sinh động và gần gũi hơn, từ đó khuyến khích người dân chủ động tiếp nhận, hiểu đúng và thực hành các quy định pháp luật khi tham gia giao thông. Hình thức tương tác như tọa đàm hoặc thi tìm hiểu không chỉ mang lại kiến thức mà còn tạo điều kiện để người tham gia tự đánh giá nhận thức của bản thân, từ đó điều chỉnh hành vi phù hợp.

Mối quan hệ giữa văn hoá GT và ATGT

Văn hóa giao thông và an toàn giao thông có mối quan hệ mật thiết, tác động qua lại lẫn nhau trong quá trình hình thành một môi trường giao thông an toàn và văn minh. Khi người tham gia giao thông có ý thức tự giác tuân thủ pháp luật, hành xử lịch sự, tôn trọng người khác trên đường thì không chỉ góp phần xây dựng nếp sống văn hóa mà còn trực tiếp hạn chế các hành vi vi phạm, qua đó giảm thiểu nguy cơ xảy ra tai nạn.

Ngược lại, khi trật tự an toàn giao thông được đảm bảo nhờ sự chấp hành nghiêm túc của cộng đồng, thì điều đó tạo nên một môi trường giao thông trật tự, ổn định. Trong môi trường đó, các chuẩn mực ứng xử văn minh sẽ dần hình thành và được củng cố, từ đó nâng cao văn hóa giao thông chung của toàn xã hội.

Có thể thấy, việc xây dựng văn hóa giao thông không đơn thuần là tuyên truyền, mà là quá trình lâu dài đòi hỏi sự đồng lòng của cá nhân, gia đình và toàn cộng đồng. Hy vọng qua bài viết này của Ô tô Ngọc Dũng bạn đọc đã hiểu được an toàn giao thông là gì cũng như tham gia giao thông an toàn, có trách nhiệm với bản thân và mọi người xung quanh.