Tăng bua xe tải là gì? Công dụng và cách tháo tăng bua

Tăng bua xe tải là một trong những bộ phận cực kỳ quan trọng trong hệ thống phanh. Vậy tăng bua xe tải là gì và nó đóng góp như thế nào vào hiệu suất tổng thể của xe? Cùng Ô tô Ngọc Dũng khám phá chi tiết về bộ phận này từ cấu tạo, nguyên lý hoạt động đến ưu nhược điểm trong bài viết sau đây.

Có thể bạn quan tâm:

• Rotuyn lái là gì? Dấu hiệu Rotuyn lái hỏng và cách kiểm tra
• Xupap là gì? Nguyên lý hoạt động và chức năng của Xupap

Tăng bua xe tải là gì?

Tăng bua xe tải (còn được gọi là tam bua) là một thành phần then chốt thuộc hệ thống gầm của xe tải. Nó được định vị bên trong bánh xe và đóng vai trò là mối nối trực tiếp giữa bánh xe và các bộ phận chịu lực chính như cầu hoặc dí ô tô. Về cơ bản, tăng bua là trung gian truyền lực từ hệ thống truyền động đến bánh xe đồng thời chịu tải trọng của xe và hàng hóa.

Chức năng của tăng bua ô tô tải

• Kết nối bánh xe với cầu xe: Đây là chức năng chính yếu, tạo ra điểm liên kết cơ khí trực tiếp và vững chắc giữa cụm bánh xe với cầu xe (hoặc trục dí). Thông qua kết nối này, lực truyền động từ động cơ và hệ thống truyền lực được chuyển tới bánh xe một cách hiệu quả để làm xe di chuyển.
• Duy trì ổn định và chịu tải: Tăng bua đóng vai trò quan trọng trong việc giữ cho cụm bánh xe ổn định trên trục. Sự liên kết chặt chẽ này giúp xe tải duy trì sự cân bằng, đặc biệt khi di chuyển trên địa hình không bằng phẳng hoặc khi chịu tải trọng lớn.
• Bảo vệ hệ thống truyền động: Tăng bua giúp hấp thụ một phần các chấn động và lực tác động từ mặt đường lên bánh xe. Việc này làm giảm thiểu các lực mạnh truyền ngược vào các bộ phận cốt lõi như hộp số và cầu xe, qua đó góp phần bảo vệ và tăng độ bền cho các chi tiết này.
• Tối ưu hiệu suất vận hành: Chất lượng và độ chính xác của kết nối do tăng bua tạo ra ảnh hưởng trực tiếp đến việc năng lượng được truyền tới bánh xe hiệu quả như thế nào. Một tăng bua tốt đảm bảo sự liên kết ổn định, góp phần cải thiện khả năng tăng tốc, sức kéo (đặc biệt khi leo dốc) và hiệu quả sử dụng nhiên liệu của xe tải.

Cấu tạo của tăng bua xe tải

• Vật liệu: Thường được chế tạo từ gang đúc hoặc thép đúc, là những vật liệu có độ bền cao, chịu lực và chịu nhiệt tốt.
• Hình dáng: Có cấu trúc dạng một khối hình trụ rỗng.
• Vị trí lắp đặt: Được thiết kế để lắp đặt bao quanh và ôm khít lấy phần moay-ơ của bánh xe tải.
• Bề mặt làm việc (mặt trong): Đây là bộ phận quan trọng nhất, không phẳng mịn mà được gia công đặc biệt.
• Chi tiết bề mặt trong: Thường có các rãnh hoặc gân nổi được tạo ra trên bề mặt này.

>>Xem thêm: Odo là gì? Cách nhận biết đồng hồ của xe bị tua ngược

Những lỗi thường gặp của tăng bua

Mặc dù tăng bua là một bộ phận tương đối bền bỉ, nhưng trong quá trình sử dụng xe tải, người lái xe vẫn có thể gặp phải một số vấn đề liên quan đến bộ phận này, ảnh hưởng đến hiệu suất phanh và sự an toàn khi vận hành. Dưới đây là một số lỗi thường gặp và nguyên nhân có thể gây ra chúng:

• Tiếng kêu bất thường: Thường do bụi bẩn, đất cát lọt vào giữa tăng bua và má phanh, gây mòn và tiếng kêu. Khắc phục bằng cách vệ sinh hệ thống phanh và thay má phanh nếu cần.
• Tăng bua bị ăn mòn không đều: Do má phanh không đúng loại, chất lượng kém hoặc bề mặt tăng bua bị bẩn. Giải pháp là thay má phanh phù hợp và làm sạch tăng bua.
• Má phanh tang trống mòn nhanh: Có thể do má phanh kém chất lượng hoặc bị bó cứng. Cần chọn má phanh tốt và kiểm tra, bảo dưỡng hệ thống phanh định kỳ.
• Bó phanh: Xảy ra khi má phanh không tách rời khỏi tăng bua, thường do lò xo hồi vị yếu hoặc kẹt, cơ cấu trượt khô dầu. Cần kiểm tra, thay thế lò xo và bôi trơn các chi tiết.
• Má tăng bua bị cong, vênh, vỡ: Nguyên nhân có thể do va chạm, nhiệt độ cao hoặc phanh gấp. Giải pháp là thay thế tăng bua mới và kiểm tra các bộ phận liên quan. Sử dụng má phanh chất lượng và bảo dưỡng định kỳ để phòng tránh.

Cách tháo tăng bua xe tải

Việc tháo tăng bua xe tải thường được thực hiện tại các xưởng dịch vụ ô tô chuyên nghiệp hoặc bởi các kỹ thuật viên lành nghề. Tuy nhiên nếu bạn muốn tự mình thực hiện có thể tham khảo quy trình sau:

Bước 1: Chuẩn Bị

• Đảm bảo an toàn:

• • Chọn một bề mặt bằng phẳng, chắc chắn để tiến hành công việc.
  • Sử dụng găng tay bảo hộ, kính mắt và quần áo bảo hộ phù hợp để tránh các tác động không mong muốn từ dầu mỡ, bụi bẩn hoặc các vật sắc nhọn.
  • Tuyệt đối không thực hiện công việc khi xe đang nổ máy hoặc ở vị trí không ổn định.

• Nâng xe lên vị trí thích hợp:

• • Sử dụng kích nâng (con đội) có tải trọng phù hợp với trọng lượng của xe tải. Xác định chính xác các điểm nâng được nhà sản xuất khuyến cáo trên khung gầm xe để tránh gây hư hỏng.
  • Sau khi nâng xe lên độ cao vừa đủ để tháo bánh, ngay lập tức đặt các chân chống (cà lê) chắc chắn ở các vị trí chịu lực của khung gầm.

• Làm trống dầu hệ thống (nếu cần)

Đối với một số hệ thống phanh tang trống hiện đại, tăng bua có thể liên quan đến hệ thống dầu phanh. Trong trường hợp này, cần thực hiện thao tác xả bớt áp suất dầu hoặc làm trống dầu theo hướng dẫn của nhà sản xuất để tránh rò rỉ hoặc các sự cố khác trong quá trình tháo lắp.

• Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ: 

• • Cờ lê vòng, cờ lê mỏ lết với các kích cỡ phù hợp với ốc và bu lông trên bánh xe và tăng bua.
  • Súng bắn ốc (nếu có) sẽ giúp việc tháo lắp nhanh chóng hơn.
  • Búa cao su hoặc búa tạ nhỏ (nếu cần) để gõ nhẹ trong trường hợp các bộ phận bị kẹt.
  • Kìm, tô vít các loại.
  • Dụng cụ tháo lò xo guốc phanh (nếu cần thiết, tùy thuộc vào cấu tạo cụ thể của hệ thống phanh).
  • Giẻ lau sạch để lau chùi các bộ phận.
  • Dầu chống rỉ sét (RP7) để xịt vào các ốc, bu lông bị rỉ sét hoặc khó tháo.
  • Khay đựng ốc và bu lông để tránh thất lạc trong quá trình tháo.

Bước 2: Tháo Tăng Bua

• Tháo bánh xe.

• • Sử dụng cờ lê hoặc súng bắn ốc để nới lỏng các ốc (ê-cu) giữ bánh xe. Lưu ý chỉ nới lỏng, không tháo rời hoàn toàn.
  • Sau khi các ốc đã được nới lỏng, từ từ tháo rời hoàn toàn các ốc này và cẩn thận nhấc bánh xe ra khỏi trục. Đặt bánh xe ở vị trí an toàn, tránh lăn đổ.

• Nới lỏng ốc/bu lông giữ tăng bua:

• • Xác định vị trí và số lượng các ốc hoặc bu lông đang giữ tăng bua với trục bánh xe.
  • Sử dụng cờ lê hoặc súng bắn ốc có kích thước phù hợp để nới lỏng các ốc hoặc bu lông này.
  • Sau khi đã nới lỏng tất cả các ốc hoặc bu lông, tiến hành tháo rời chúng hoàn toàn.

• Tháo rời tăng bua:

• • Sau khi đã tháo hết các ốc hoặc bu lông, tăng bua sẽ có thể được kéo ra khỏi trục.
  • Nếu tăng bua bị kẹt, hãy thử dùng búa cao su gõ nhẹ nhàng và đều xung quanh bề mặt ngoài của tăng bua để làm lỏng nó.

Bước 3: Lắp tăng bua mới hoặc kiểm tra tăng bua cũ

• Lắp đặt tăng bua mới (nếu thay thế):

• • Vệ sinh sạch sẽ bề mặt trục bánh xe và bề mặt tiếp xúc của tăng bua mới.
  • Cẩn thận đưa tăng bua mới vào trục, đảm bảo nó được đặt đúng vị trí và khít với mặt bích.
  • Lắp lại các ốc hoặc bu lông kết nối tăng bua với trục. Vặn đều tay theo hình chéo góc để đảm bảo lực siết phân bố đều.
  • Sử dụng cờ lê lực để siết chặt các ốc hoặc bu lông theo đúng lực siết được quy định trong tài liệu kỹ thuật của xe.

• Kiểm tra tăng bua cũ

• • Quan sát bề mặt ma sát bên trong của tăng bua xem có vết nứt, rỗ, mòn không đều hoặc các dấu hiệu hư hỏng khác không.
  • Kiểm tra độ tròn đều của tăng bua.
  • Nếu phát hiện bất kỳ hư hỏng nào, cần thay thế tăng bua mới để đảm bảo hiệu quả phanh và an toàn khi vận hành.

Bước 4: Hoàn Tất

• Lắp đặt lại bánh xe:

• • Cẩn thận đưa bánh xe trở lại vị trí trên trục.
  • Lắp các ốc (ê-cu) vào và vặn nhẹ bằng tay theo hình chéo góc.
  • Hạ kích nâng xuống một chút để bánh xe tiếp xúc nhẹ với mặt đất, sau đó sử dụng cờ lê hoặc súng bắn ốc để siết chặt hoàn toàn các ốc theo hình chéo góc và đúng lực siết quy định.

• Hạ xe xuống hoàn toàn: Từ từ hạ kích nâng xuống cho đến khi xe hoàn toàn nằm trên mặt đất.
• Kiểm tra và điều chỉnh:

Kiểm tra lại tất cả các ốc và bu lông đã tháo lắp để đảm bảo chúng đã được siết chặt đúng cách.

>>Xem thêm: Kích thước xe tải – Tổng hợp kích thước thùng xe tải

Ưu nhược điểm của tăng bua xe tải

Ưu điểm

• Cấu trúc tinh giản, thuận tiện cho việc chăm sóc: Thiết kế cơ bản của phanh tang trống mang lại lợi thế lớn trong việc thực hiện các thao tác tháo rời, kiểm tra định kỳ, bảo trì, khắc phục sự cố và thay thế linh kiện.
  
• Góp phần đảm bảo an toàn khi phanh: Phanh tang trống đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn vận hành cho xe tải. Khả năng tạo ra lực hãm lớn và sự ổn định trong quá trình truyền lực giúp giảm thiểu nguy cơ xảy ra tai nạn, đặc biệt trong những tình huống phanh khẩn cấp hoặc khi xe chở nặng.
• Nâng cao hiệu suất cho xe tải trọng lớn: Với khả năng chịu đựng áp lực cao từ tải trọng lớn, phanh tang trống là một lựa chọn phù hợp cho các loại xe tải hạng nặng. Chúng không chỉ đáp ứng được yêu cầu về lực phanh mà còn duy trì được sự ổn định và khả năng kiểm soát của xe trong nhiều điều kiện vận hành khác nhau.
• Thiết kế khép kín, tăng cường độ bền: Cấu trúc dạng khối kín của phanh tang trống giúp bảo vệ các bộ phận bên trong khỏi những tác động tiêu cực từ môi trường bên ngoài. Nhờ đó, độ bền và hiệu suất hoạt động của phanh được nâng cao, đồng thời giảm thiểu ảnh hưởng của bụi bẩn, nước và các yếu tố khác có thể gây hư hỏng.
• Tuổi thọ cao, hoạt động ổn định: Phanh tang trống thể hiện khả năng chống chịu tốt đối với nhiều điều kiện đường xá và thời tiết khác nhau. Sự ổn định trong quá trình hoạt động không chỉ mang lại trải nghiệm lái xe an toàn mà còn kéo dài đáng kể thời gian sử dụng của hệ thống phanh.
• Giá thành chế tạo và lắp đặt hợp lý: Chi phí sản xuất và lắp đặt phanh tang trống thường thấp hơn so với phanh đĩa. Điều này góp phần giảm giá thành chung của xe, mang lại lợi ích kinh tế cho cả nhà sản xuất và người mua, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc bảo trì và thay thế khi cần thiết.

Nhược điểm

• Khả năng giải nhiệt hạn chế do cấu trúc kín: Thiết kế dạng khối bao bọc của phanh tang trống có thể cản trở quá trình thoát nhiệt hiệu quả. Nhiệt lượng sinh ra trong quá trình phanh có xu hướng tích tụ, dẫn đến nhiệt độ hoạt động tăng cao, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu suất phanh và làm giảm tuổi thọ của các chi tiết.
• Nguy cơ tích tụ bụi bẩn, ảnh hưởng đến hiệu quả phanh: Do đặc điểm cấu tạo, phanh tang trống dễ bị bám bụi từ má phanh mòn và môi trường bên ngoài tại các bộ phận quan trọng như guốc phanh, bề mặt trống phanh và xi lanh bánh xe. Sự tích tụ bụi bẩn này có thể đẩy nhanh quá trình mài mòn, làm giảm ma sát và do đó làm giảm hiệu quả phanh, đồng thời ảnh hưởng đến độ bền của toàn bộ hệ thống.
• Trọng lượng lớn có thể tác động đến hiệu suất xe: So với phanh đĩa, phanh tang trống thường có trọng lượng lớn hơn. Điều này có thể gây ra những tác động không mong muốn đến hiệu suất tổng thể của xe tải, ví dụ như làm tăng mức tiêu thụ nhiên liệu và giảm sự linh hoạt trong quá trình vận hành, đặc biệt khi di chuyển trên các địa hình phức tạp hoặc đòi hỏi khả năng tăng tốc, giảm tốc nhanh.
• Vấn đề về vật liệu ma sát và nguy cơ sức khỏe: Một số loại vật liệu ma sát được sử dụng trong guốc phanh tang trống trước đây có thể chứa amiăng hoặc các hợp chất liên quan. Bụi amiăng sinh ra trong quá trình phanh có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nếu hít phải. Mặc dù các vật liệu ma sát hiện đại thường đã được cải tiến để loại bỏ hoặc giảm thiểu hàm lượng amiăng, đây vẫn là một yếu tố cần được lưu ý.

Lưu ý khi sử dụng tăng bua xe tải

• Thực hiện bảo trì và bảo dưỡng định kỳ

Tương tự như bất kỳ bộ phận cơ khí nào khác trên xe, phanh tang trống cũng cần được chăm sóc và bảo dưỡng theo lịch trình khuyến cáo của nhà sản xuất. 

• Kiểm tra thường xuyên độ dày và tình trạng bề mặt ma sát của tăng bua:

Cần thường xuyên kiểm tra độ dày của tăng bua để đảm bảo nó vẫn nằm trong giới hạn cho phép của nhà sản xuất. Nếu độ dày giảm xuống dưới mức quy định, cần tiến hành thay thế để tránh nguy cơ nứt vỡ hoặc giảm hiệu quả phanh. Đồng thời, kiểm tra bề mặt ma sát xem có vết nứt, rỗ, hoặc mòn không đều hay không. 

• Đánh giá độ mòn và khả năng ma sát của guốc phanh

Guốc phanh là bộ phận trực tiếp tạo ra lực ma sát với bề mặt trong của tăng bua để giảm tốc độ hoặc dừng xe. Kiểm tra độ dày của lớp vật liệu ma sát trên guốc phanh và đảm bảo rằng nó vẫn đủ để đảm bảo hiệu quả phanh an toàn. 

• Kiểm tra tình trạng nứt, vỡ trên bề mặt tăng bua theo tiêu chuẩn cho phép

Các vết nứt, dù là nhỏ nhất, cũng có thể lan rộng theo thời gian và gây ra nguy cơ vỡ tăng bua trong quá trình phanh gấp hoặc khi chịu tải trọng lớn.

• Lắng nghe các dấu hiệu bất thường khi phanh

Trong quá trình vận hành, người lái cần chú ý lắng nghe các âm thanh phát ra từ hệ thống phanh. Tiếng kêu lạ như tiếng rít, tiếng mài, hoặc tiếng lộc cộc khi phanh có thể là dấu hiệu của các vấn đề tiềm ẩn trong hệ thống phanh. 

Tăng bua xe tải có giá bao nhiêu?

Hiện tại trên thị trường, giá tham khảo cho một chiếc tăng bua xe tải thường nằm trong khoảng từ 300.000 VNĐ đến 500.000 VNĐ/chiếc. Tuy nhiên đây chỉ là mức giá trung bình và có thể thay đổi tùy thuộc vào các yếu tố đã nêu.

Tăng bua là một bộ phận quan trọng trong hệ thống phanh của xe tải, mang đến cả ưu điểm và nhược điểm cần được người sử dụng nắm rõ. Nếu mọi người quan tâm đến các mẫu xe tải chất lượng, chính hãng, giá cả hấp dẫn thì hãy liên hệ với Ngọc Dũng nhé.